CANLLAWIAU COSB
CROESO
Canllawiau Cosb
Mae'r canllawiau hyn wedi'u datblygu i gefnogi Penaethiaid i benderfynu ar gosbau am ymddygiad gwael. Mae'r canllawiau'n ymdrin â'r troseddau mwyaf cyffredin sy'n dod gerbron Pennaeth yn rheolaidd ac sy'n gofyn am benderfyniad cosbol. Bydd y canllawiau hyn yn eich cynorthwyo i wneud penderfyniadau heb ragfarn ac yn canolbwyntio eich sylw ar y dystiolaeth a ddarperir.
​
​Yn unol â chanllawiau Llywodraeth Cymru, mae’n hanfodol na ddylid gosod gwaharddiad yn wyneb emosiwn ar unwaith, ac eithrio mewn achosion lle mae risg uniongyrchol i ddiogelwch eraill neu’r dysgwr dan sylw. Disgwylir i benaethiaid gymryd yr amser i ystyried yr holl wybodaeth berthnasol cyn gwneud penderfyniad i wahardd, boed hynny’n waharddiad parhaol neu dros dro. Mae hyn yn cynnwys adolygu’r dystiolaeth sydd ar gael yn ofalus a cheisio mewnbwn gan aelodau staff perthnasol lle bo’n briodol. Nod hyn yw sicrhau bod pob penderfyniad yn gytbwys, yn deg, ac yn adlewyrchu cyd-destun a difrifoldeb yr achos.
​
Mae Cosbi Cyson yn cynnig arweiniad tebyg i’r egwyddorion a ddefnyddir gan ynadon mewn llys barn, ond wedi’u haddasu’n benodol ar gyfer amgylchedd ysgol. Gall llywio’r broses o wneud penderfyniadau sensitif ac onest mewn cyd-destun addysgol fod yn heriol. Mae sefydlu dull gwrthrychol a chyson o wneud penderfyniadau – un sy’n cadw pellter emosiynol oddi wrth y digwyddiad ei hun – yn her hyd yn oed fwy.
​
Mae’r canllawiau hyn yn nodi lefelau gwahanol o ganlyniadau, yn dibynnu ar faint o niwed gafodd y dioddefwr, a faint o gyfrifoldeb (‘culpability’) sy’n gorwedd gyda’r unigolyn dan sylw. Maent wedi’u cynllunio i gynorthwyo uwch arweinwyr i lunio penderfyniadau yn seiliedig ar eu dehongliad o beth sy’n gyfystyr â thegwch.
​
Er eu bod wedi’u hysbrydoli gan egwyddorion cyfreithiol, nid yw’r bwriad o ddefnyddio’r canllawiau mewn ysgolion i droseddoli gweithredoedd disgyblion, ond i sicrhau ymateb sydd yn gyson, yn gymesur ac yn dysgiadol – gan feithrin cyfrifoldeb a datblygiad personol.
Mewn achosion lle nad oes canllaw penodol ar gyfer cosbi trosedd neu ymddygiad penodol, cynghorir y pennaeth i gyfeirio at y canllawiau cyffredinol.
​
Fel y canllawllinellau wedi'u datblygu ar gyfer ysgolion yng Nghymru a Lloegr, maent i'w defnyddiod ochr yn ochr â’r dogfennau canllaw perthnasol ar Waharddiadau:
CYMRU:
LLOEGR:
Cyn penderfynu a ddylid gwahardd dysgwr, naill ai’n barhaol neu am gyfnod penodol, dylai Pennaeth:
​
-
Sicrhau bod ymchwiliad priodol wedi'i gynnal.
-
Ystyried yr holl dystiolaeth sydd ar gael i gefnogi'r honiadau.
-
Ystyried Polisïau Ymddygiad a Chyfle Cyfartal yr ysgol a, lle bo’n berthnasol, Deddf Cydraddoldeb 2010.
-
Casglwch ddatganiadau gan bob parti dan sylw.
-
Cadw cofnod ysgrifenedig o’r digwyddiad a’r camau a gymerwyd.
​
Y safon prawf ar gyfer unrhyw ddigwyddiad i’w gymhwyso yw ‘cydbwysedd tebygolrwydd’, h.y. os yw’n fwy tebygol na pheidio bod y dysgwr wedi gwneud yr hyn yr honnir iddo ei wneud, gall y Pennaeth wahardd y dysgwr.
Lle mae ymchwiliad heddlu sy'n arwain at achos troseddol posibl wedi'i gychwyn, dylai fod yn bosibl i'r Pennaeth benderfynu a ddylid gwahardd y dysgwr.
​
Mae'r canllawiau hyn yn agored yn barhaus ar gyfer sylwadau, awgrymiadau a chwestiynau. Yn dilyn ymgynghoriad, gellir eu hadolygu fel y bydd canllawiau terfynol yn cael eu sefydlu ymhen amser.
Hysbysiad preifatrwydd
Os byddwch yn rhoi eich gwybodaeth bersonol i ni, byddwn yn sicrhau ein bod yn ei diogelu ac yn dilyn yr holl ddeddfwriaeth diogelu data berthnasol.
Fy Stori
Bûm yn gwasanaethu fel ynad heddwch am nifer o flynyddoedd, a thrwy hynny cefais brofiad uniongyrchol o ymagwedd systematig at wneud penderfyniadau gan ddibynnu ar ganllawiau dedfrydu. Roedd y canllawiau hyn yn darparu fframwaith clir a strwythuredig, gan sicrhau bod troseddau tebyg yn arwain at gosbau tebyg. Roedd hyn yn cyfrannu at lefel uwch o gysondeb ac unffurfiaeth ar draws achosion, gan helpu i osgoi penderfyniadau mympwyol neu anghymesur.
​
Fel pennaeth, dwi’n gweld pa mor heriol yw gwneud penderfyniadau disgyblu – yn enwedig pan mae pwysau’n dod o bob cyfeiriad, ac mae disgwyl i ni weithredu’n gyflym, weithiau cyn i’r holl dystiolaeth gael ei hystyried yn iawn. Yn rhy aml, mae’r dulliau traddodiadol o ddelio â chosbau yn teimlo’n annheg, ac yn ansefydlog – ac mae hynny’n cael effaith ar yr hinsawdd dysgu a’r berthynas rhwng staff a disgyblion. Mi wnaeth hyn fy arwain i gwestiynu’r arferion sydd wedi bod yn y system ers tro, ac i gydweithio ag awdurdodau lleol i weld sut mae ysgolion gwahanol yn trin achosion disgyblu. Roedd y canlyniadau’n syfrdanol – roedd achosion tebyg yn cael eu trin mewn ffyrdd hollol wahanol, ac roedd y gosbau’n amrywio’n sylweddol.
​
O’r awydd i sicrhau tegwch a chysondeb, gan roi’r disgybl wrth wraidd pob penderfyniad, fe gafodd Cosbi Cyson eu datblygu. Mae’r dull yn seiliedig ar ffeithiau, tystiolaeth, ac egwyddorion clir o ran cyfrifoldeb a niwed. Rydyn ni’n cydnabod pwysigrwydd amgylchedd ysgol sy’n deg, lle mae disgyblion yn teimlo’n ddiogel, yn cael eu gwerthfawrogi ac yn cael cymorth priodol.
​
Nod y canllawiau yw darparu fframwaith sy’n gyson ac yn deg ar gyfer gwneud penderfyniadau disgyblu. Rydyn ni’n gwrthod y syniad o un dull sy’n addas i bawb – oherwydd rydyn ni’n gwybod bod pob sefyllfa’n unigryw ac yn haeddu ystyriaeth ofalus.
Mae cydweithio’n allweddol. Trwy gynnwys grwpiau bach o staff yn rhan o’r broses, rydyn ni’n cael darlun ehangach ac yn gallu gwneud penderfyniadau gwell. Mae hyn hefyd yn cryfhau ymddiriedaeth ac yn lleihau’r angen am apeliadau diangen, gan arbed amser ac osgoi tensiwn rhwng yr ysgol a rhieni.
​
Ymunwch â ni wrth greu diwylliant ysgol sy’n seiliedig ar degwch, cydweithio a lles – diwylliant sy’n trin pob unigolyn â pharch ac urddas.